پروژه های من

پروژه عوامل رفع مسئولیت کیفری در فقه و حقوق جزاء

پيشگفتـار

مسئوليت كيفري از شرايط اوصافي بحث مي كند كه امكان منطقي تحميل مجازات را بر مرتكب جرم فراهم مي آورد گر چه بي ترديد تنها در فرض وقوع جرم سخن از تحميل مجازات صحيح و منطقي است اما ديري است كه صاحب نظران جزايي بر اين باورند كه مسئوليت كيفري در برابر جرم در گروي وصف خاص و مرهون حالت ويژه اي است نزد مرتكب كه در غياب آن تحميل كيفر بر او منطقاً و عقلاً ناممكن مي نمايد عنايت به همين وصف خاص كه از آن به (اهليت جزايي) تعبير مي كند در مقام جوهر و بن مايه مسئوليت كيفري است سبب شده تا نهاد مسئوليت كيفري موجوديتي متمايز از دو نهاد در جرم و مجازات يافته و مبحثي جداگانه و دامنه دار را در بخش حقوق جزاي عمومي خود اختصاص داده «جرم و مجازات» دو نهاد مهم جزايي اند كه به دو شكل متفاوت با مرتكب جرم ارتباط پيدا مي كنند يكي از مرتكب «صادر» و ديگري به مرتكب «تحميل» مي گردد حقوق جزا به تعيين و تحويل شرايط و او صافي در مرتكب مي پردازد كه در پرتو آنها از يك سو «صدور جرم» از مرتكب واز سوي ديگر «تحميل مجازات» بر وي امكان پذير مي شود گو اینکه شرايط لازم براي «صدورجرم» با شرايط ضروري براي «تحميل مجازات» بر هم انطباق كامل ندارد.

حقيقت اين است كه حقوق جزا تنها پس از آشنايي با مسئوليت كيفري مبتني بر تقصير بود كه مورد توجه قرار گرفت تا نگاهي عميق بر آن و عواملی كه دافع مسئوليت است را موضوع تحقيق قرار دهيم رساله اي كه پيش دو خواننده گرامي قرار دارد به پايه چنين ديدگاهي از مسئوليت كيفري و عواملي كه در رفع مسئوليت كيفري موثر واقع مي شود و را مورد بررسي قرار مي دهد تا مجموعه كامل از اين مقوله مهم كه به صورت پراكنده و بدون جمع بندي و نتيجه گيري در كتب حقوق جزاء مورد بررسي قرار گرفته را مفصلا و به طور كامل ارائه داده باشيم تا به اميد آنكه اين اثر ناچيز مورد استفاده دانشجويان – دانش پژوهان و مشاوران حقوق و قضات و وكلا و علاقه مندان به علم حقوق قرار گيرد و در مجموع براي همه ما

فتح بابي به سوي نور و خير و موجب برانگيختن انديشه و صاحب نظران طرح مسائل حقوقی دقيقتري در اين زمينه و ساير مباحث مربوط باشد.

 مقدمـه

مسئوليت در معني عام آن از نظر قانون شامل مسئوليت مدني و كيفري است و مسئوليت كيفري ناشي از جرم و يكي از بنيادهاي حقوقي است كه بدون اثبات آن، احقاق حق مفهوم عيني خود را از دست داده و صرفاً جنبه ذهني خواهد داشت زيرا در جريان رسيدگي به هر پديده جزايي يگانه عاملي که حق را از قوه به فعل در آورده به آن عينيت مي بخشد و به طور ملموس در اختيار صاحب حق قرار مي دهد، اثبات مسئوليت كيفري است.به همين مناسبت نخستين پرسشي كه در ابتداي اين بحث مطرح خواهد شد اين است كه ببينيم تدبیر قانون گذار كيفري در مسئول شناختن افرادي كه قوانين جزايي را نقض مي كنند چيست؟

بطور كلي، الزام شخص به پاسخگويي در قبال تعرض نسبت به جسم و جان و مال و يا حيثيت ديگران، خواه به جهت حمايت از حقوق و آزادي هاي فردي انجام گيرد و خواه به انگيزه دفاع از جامعه به منظور برقراري تناسب منطقي بين مجازات وجرم و يا به عنوان اجراي عدالت و احقاق حق در بين مردم، صورت پذيرد، تحت عنوان ،مسئوليت كيفري مطرح مي شود كه از نظر حقوق جزاء تشخيص آن داراي اهميت زيادي است، زيرا تحميل كيفر و تعيین ميزان مجازات مرتكب جرم به عنوان نتايج و عواقب نامطلوب كاريكه انجام داد و مستلزم آن است كه مستحق كيفر، از نظر جسمي و رواني و  رشد اهليت و ساير خصوصييات لازم در وضعي باشد كه توانايي درك صحيح اعمال و رفتار خود را داشته باشد تا بتوان جرم را به او نسبت داد يا به عبارت ديگر، مرتكب قابلييت انتخاب نتيجه مجرمانه را دارا باشد تا از نظر كيفري مسئول شناخته شود. اثبات اين مسئله كه يكي از مسائل موضوعي حقوق جزا  و علي القاعده به عهده مقامات قضايي صلاحيت دار مي باشد. بايد در رسيدگي هاي قضايي اعم از مراهل تحقيق و دادرسي در مورد هر متهمي كيفيات مربوط به شخصيت مرتكب جرم براي احراظ و اثبات مسئوليت يا عدم مسئوليت كيفري مرتكب و صدور حكم مقتضي دقيقا مورد توجه وبررسي قرار گيرد بعلاوه در پاره اي از اوقات قانون گذار به علت وجود شرايط و كيفيات خارجي مربوط به وقوع جرم عمل مجرمانه مرتكب را تحت عنوان عوامل توجيه كننده و رفع كننده باعث زوال مسئوليت كيفري مي شناسد امعان در مسائل فوق اهميت بحث و شناخت مسئوليت كيفري را به خوبي روشن مي كند و نشان مي دهد تعيين حد و مرز و بيان ماهييت جامع و مانع مسئوليت كيفري بوسيله قانون گذار تا چه حدي مي تواند در احقاق حق و اجراي عدالت و حفظ نظم و امنيت در جامعه مؤثر باشد.

مع هذا اين امر آن طور كه بايد و شايد مورد توجه قانون گذار قرار نگرفته در هيچ يك از قوانين جزايي و مدونه كشورمان ماهيت حقوقي و تعريف مسئوليت كيفري و عوامل رافع مسئوليت كيفري به طور مشخص بيان نشده است چنان كه در مطالعه مقررات جزايي و موضوعه و عوامل رفع كننده ملاحظه مي شود قانون گذار گاهي به ذكر كلمه مسوليت اكتفاء كرده و زماني عنوان كلي (مسئوليت جزايي) و يا (صدور مسئوليت جزايي) را براي موارد مربوط به اين پدیده انتخاب كرده است ، بدون اينكه تعريفي از مسئوليت كيفري و عوامل رفع كننده ارائه كرده باشد1. در اين چشم انداز ، تلاش براي تبيين علمي و گزينش تعريف «مسئوليت كيفري و عوامل رافع مسئوليت كيفري» با مطالعه و دقت در معاني واژه مسئوليت و مفاهيم كلي اخلاقي قانوني و موارد استعمال لفظ مسئوليت و عوامل رفع از  مسئوليت و مشتقات آنرا از فقه  در آيات قران كريم و روايات و حقوق جزا دنبال خواهيم كرد.

مقررات جزايي پاره اي كشورها بي آنكه ذكري از شرايط عمومي تحقق مسئوليت كيفري به ميان آورند صرفاً به بيان علل يا حالاتي پرداخته اند كه بر دفعيت مرتكب جرم و يا رابطه ذهني او با جرم تاثير گذاشته از اين رهگذر اهليت جزايي متهم را از بين برده يا وصف مجرمانه را از اراده او باز مي ستاند و به اين وسيله مواخذه متهم را نسبت به جرم انجام يافته ناممكن مي سازد اين علل و حالات را گاه عوامل رافع و يا احيانا موانع مسئوليت كيفري مي خوانند از جمله صغر ، جنون ، مستي ، اجبار و اكرا ه و افطرار ، و اشتباه كه اين عوامل يا موانع به شمار مي روند در ضمن موادي از قانون جزاي اين كشورها جداگانه ذكر و شرايط آنها و آثار ويژه هر يك بر مسئوليت كيفري متهم به تفضيل یا به اجمال بيان شده است.

1- پیشگفتار

2- مقدمه

3- فصل اول- مفاهیم مسئولیت

مفاهیم مسئولیت)    الف- مفهوم لغوی مسئولیت

ب-  مفهوم کلی مسئولیت

ج- مسئولیت در قرآن کریم

د- مسئوليت اخلاقي

هـ- مسئوليت اجتماعي

جنبه های فردی و اجتماعی مسئولیت در فقه

الف- جنبه فردی مسئولیت

ب- جنبه های اجتماعی مسئولیت در فقه

4- فصل دوم- مفاهیم مسئولیت کیفری

مفاهیم مسئولیت کیفری

مسئولیت واقعی و انتزاعی

مقایسه مسئولیت با تکلیف

تفاوت میان مسئولیت و مجرمیت

5- فصل سوم- سابقه تاریخی مسئولیت

سابقه تاريخي مسئوليت

الف- سابقه مسئوليت در قديم الايام

بند اول- مختصات مسئوليت در قديم الايام

1- ويژگي جمعي بودن مسئوليت

2- تسري مسئوليت به اجساد و حيوانات

3- موضوعي بودن مسئوليت

در ایران باستان

در روم باستان

در یونان باستان

ب- مسئولیت کیفری در دوران معاصر

6- فصل چهارم) مسئولیت کیفری در اسلام

مسئوليت كيفري در اسلام

الف- تعریف و خصوصیات مسئولیت کیفری در اسلام

ب- اصول حاكم بر مسئوليت كيفري در اسلام

بنداول- شخصی بودن مسئولیت کیفری

بند دوم- برقراری شرایط عمومی مسئولیت

بند سوم- اصل تساوی در مجازاتها

بند چهارم- اصل قانونی بودن مجازاتها

7- فصل پنجم) مسئولیت کیفری در مقررات جزایی ایران

مسئوليت كيفري در مقررات جزايي ايران

الف- در قانون مجازات عمومی مصوب 1304

ب- در قانون اقدامات تامینی مصوب 1339

ج- در قانون مجازات عمومی اسلامی 1352

د- مجازات اسلامی مصوب 1307

8- فصل ششم) حدود و قلمرو مسئولیت کیفری

حدود و قلمرو مسئولیت کیفری

بخش اول- اهليت و انواع آن در حقوق جزا

الف- اهلیت جنایی

ب- اهلیت مادی یا واقعی

ج- اهليت جزائي

مقايسه اهليت جزايي با اهليت جنايي

اهليت جزايي و مسئوليت كيفري

بخش دوم- تقصير و مسئوليت كيفري

قلمرو تقصير در حقوق جزا

الف- تقصير در قلمرو وسيع

بند اول- ادراك و اختيار، توأماً شرط اعتبار اراده

بند دوم- اختيار، شرط منحصر اعتبار اراده

ب- تقصير در قلمرو محدود

ج- نقد و بررسي، ارزيابي نظريات

بخش سوم- اسناد و مسئوليت كيفري

انواع اسناد      در حقوق جزا

الف- اسناد يا انتساب مادي

ب- اسناد يا انتساب معنوي

اسناد مادي و مسئوليت كيفري

اسناد معنوي و مسئوليت كيفري

9- فصل هفتم) اركان اهليت جزائي

اركان و اهليت جزايي

ركن اول- ادراك

الف- مفهوم ادراك و تمييز

ب- نقش ادراك در مسئوليت كيفري

ج- عقل در مفهوم ادراك

د- عقل در مقررات جزائي ايران

هـ - عقل در حقوق جزائي اسلام

ركن دوم- اختيار

مفاهيم و كاربردهاي اختيار

الف- اختيار در لغت

ب- اختيار در مفهوم فلسفي

بند اول- عنصر قدرت

بند دوم- عنصر اراده

ج- اختيار در مفهوم حقوقي

بند اول- مفهوم نقش اراده

ز

1- نقش اراده در ركن مادي جرم

2- نقش اراده در ركن رواني جرم

بند دوم- مفاهيم گوناگون اختيار در حقوق

1- اختيارات در لغت

2- اختيار در تكاليف و جزائيات

ركن سوم- علم به قانون

الف- مفهوم قانون

بند اول- نص جزايي

بند دوم- عدم مشروعيت جزايي

ب- نقش علم به قانون

بند اول- علم به قانون، عنصر سازنده سوء نيت جزايي

بند دوم- علم به قانون جزا، شرط شمول قانون

بند سوم- علم به قانون، شرط ثبوت مسئوليت كيفري

بند چهارم- علم به قانون، شرط تحمل مجازات

10- فصل هشتم) صغر(کودکی) در مسئولیت کیفری

عوامل رافع مسئوليت كيفري

علل عدم مسئوليت كيفري

الف- علل توجيه كننده جرم يا علل مشروعيت

ب- عوامل رافع مسئوليت كيفري

ج- علل معافيت از مجازات يا معاذير قانوني

طبقه بندي عوامل رافع مسئوليت جزايي و وجوه افتراق آن با ساير علل

الف- طبقه بندي عوامل رافع مسئوليت كيفري

بند اول- عوامل تام رافع مسئوليت جزايي

بند دوم- عوامل نسبي رافع مسئوليت جزايي

ب- وجوه افتراق با ساير علل عدم مسئوليت

بند اول- فرق عوامل رافع مسئوليت جزائي از علل مشروعيت

بند دوم- تفاوت ميان علل عدم انتساب با معاذير معاف كننده يا تخفيف دهنده مجازات

بند سوم- فرق بين عوامل عيني رافع مسئوليت كيفري و معافيت از مجازات

تأثير عوامل عيني رافع مسئوليت نسبت به ساير شركت كنندگان

ح

تأثير عوامل عيني رافع مسئوليت كيفري و مسئله مسئوليت مدني

خصوصيات ضمني قانون و عوامل عيني رافع مسئوليت كيفري

مقررات قانون ايران و خصوصيات ضمني عوامل رافع مسئوليت كيفري

مجرم در برخورد با علل رافع مسئوليت

11- فصل نهم) جنون

كودكي و مسئوليت كيفري

تاريخچه ي مسئوليت كيفري اطفال

طفل كيست؟

مفهوم بلوغ

الف- مفهوم علمي بلوغ

ب- معيار بلوغ در قفسه

بند اول- معيار بلوغ در كتاب

بند دوم- معيار بلوغ در سنت

بند سوم- سخنان فقها در مورد علايم و سن بلوغ

اهميت جرايم اطفال

مسئوليت جزايي اطفال

مسئوليت جزايي اطفال در مراحل مختلف طفوليت و امتيازات هر دوره

الف- مسئوليت جزايي اطفال غيرمميز

ب- مسئوليت جزايي اطفال مميز

ج- مسئوليت جزائي اطفال در مرحله بلوغ

مسئوليت جزايي اطفال در قوانين ايران

الف- قانون مجازات عمومي ايران مصوبات 1304

ب- قانون مجازات عمومي مصوب 1352

ج- قانون مجازات اسلامي مصوب 1361

مسئوليت اجزايي اطفال در اسلام

الف- بلوغ

ب- ادراك يا تميز

بند اول- حقوقي

بند دوم- جزائيات

سن تمييز در حقوق جزاي اسلام

ط

الف- سن عدم مسئوليت جزايي

ب- سن مسئوليت جزايي نسبي

ج- سن مسئوليت جزايي كامل

12- فصل دهم) جنون

جنـون

سابقه تاريخي عدم مسئوليت جزايي مجائين

جنون از مسايل موضوعي است

تعريف جنون

انواع جنون

اول- اختلالات سيستم عصبي

دوم- جنون اخلاق

سوم- ديوانگي ناشي از مصرف بي رويه مشروبات الكلي و مواد مخدر

ارزيابي يا نحوه احراز جنون

الف- كارشناس رواني

ب- همكاري كارشناس و قاضي

جنون در قوانين سابق جزايي ايران

جنون در قانون مجازات اسلامي

ضوابط قانوني حاكم بر مفاهيم جنون

آثار جنون

لزوم احراز جنون در حال ارتكاب جرم

الف- تقارن جنون يا جرم

ب- تلازم جنون يا جرم

ج- جنون كامل

تأديب مجنون

تشريفات اداري نگاهداري مجنون

مسئوليت مدني مجنون

13- فصل یازدهم) جبر و اشتباه

بخش اول- مفاهيم اجبار

الف- تعريف اجبار

ب- اجبار و اختيار

ي

ج- اجبار و اكراه

د- خلاصه تفاوت هاي اجبار با اكراه و جنون واضطرار

بند اول- تفاوت اجبار و اكراه

بند دوم- تفاوت اجبار و جنون

بند سوم- تفاوت اجبار و اضطرار

بخش دوم- انواع مختلف اجبار

الف- اجبار مادي

بند اول- علل اجبار مادي

بند دوم- شرائط اجبار مادي

اجبار مادي با منشأ دروني

ب- اجبار معنوي

بند اول- اجبار معنوي خارجي

شرايط اجبار معنوي خارجي

بند دوم- اجبار معنوي داخلي

نقش انگيزه شرافتمندانه در مسئوليت كيفري

نقش تحريك در مسئوليت كيفري

تحقيق اجبار در جرائم قابل تعزير

بخش سوم- بررسي اجبار در قوانين جزايي ايران

الف- قانون مجازات عمومي

ب- اجبار در قانون مجازات اسلامي

ضوابط قانوني حاكم بر اجبار

الف- اكراه در قتل

ب- جرم بايد از مجازات هاي تعزيري باشد

ج- اجبار در غير مورد تعزيرات

شرايط اجبار رافع مسئوليت جزايي

مسئوليت مدني در زمينه اجبار

14- فصل دوازدهم- جهل و اشتباه

بخش اول- مفاهيم جهل

تعريف اشتباه

مقايسه مفهوم جهل و اشتباه و موارد مشابه آن

ك

الف- جهل

ب- اشتباه

ج- غلط

د- خطا

هـ - سهو

و- غفلت

ز- نسيان

تفاوت ميان جهل و نسيان

جايگاه اشتباه در حقوق جزا

الف- اشتباه در قانون

ب- اشتباه در عمل

بخش دوم- انواع جهل در اعمال حقوق عرفي

الف- جهل مركب

ب- جهل بسيط (شبهه)

بخش سوم- انواع جهل و جايگاه آن در فقه شيعه

الف- جهل و شبهه حكميه

ب- جهل و شبهه موضوعيه

ج- جهل تقصيري

د- جهل قصوري

بخش چهارم- جايگاه جهل در حقوق اسلامي

الف- جايگاه در جرائم مستوجب حد

ب- جايگاه جهل و شبه در جرايم مستوجب قصاص و ديات

ج- جايگاه جهل، شبهه در جرائم مستلزم تعزيرات

بخش پنجم- قلمرو تأثير جهل بر مسئوليت كيفري در حقوق جزاي عرفي

الف- تأثير جهل حكمي بر مسئوليت كيفري

ب- تأثير جهل موضوعي بر مسئوليت كيفري

بخش ششم- قلمرو تأثير جهل بر مسئوليت كيفري در حقوق اسلامي

الف- ادله و مستندات تأثير جاهل بر مسئوليت كيفري

بند اول- ادله برائت

ل

بند دوم- قاعده درأ

بند سوم- روايات وارده در مورد معذور بودن جاهل

ب- ادله و مستندات عدم تأثير جهل بر مسئوليت كيفري

بند اول- قاعده اشتراك احكام ميان عامل و جاهل

بند دوم- قاعده وجوب تعلم احكام

بند سوم- فرض عالم بودن افراد به احكام اسلامي

ج- اَلجَمعْ مَهما اَمكَن اُولي مِنَ الطَّرح(جمع عرفي ميان ادله بهتر از رد كردن آنهاست)

بخش هفتم- قلمرو تأثير جهل بر مسئوليت كيفري در قوانين و مقررات جزايي ايران

الف- تأثير جهل بر مسئوليت كيفري در جرائم مستوجب حد

1- جرم زنان

2- حد مسكر

3- جرم سرقت

ب- تأثير جهل بر مسئوليت كيفري در جرائم مستوجب قصاص

بند اول- اشتباه در هدف (اشتباه در شخص طرف)

بند دوم- اشتباه در هويت مجني عليه (اشتباه در شخصيت)

ج- تأثير جهل بر مسئوليت كيفري در جرائم مستوجب ديه

بند اول- جهل حكمي

بند دوم- جهل موضوعي

خلاصه بحث

 

برای خرید و یا راهنمایی می توانید با یکی از موارد زیر تماس بگیرید

ایمیل :                         این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید (پشتیبانی 24 ساعته)

تلفن تماس :                09104561172 (پشتیبانی 24 ساعته)

برای مشاهده جزئیات و خرید روی دکمه زیر کلیک کنید
قیمت: 15000 تومان 
دانلود فایل

• < قبلی
• بعدی >